مشکلات رایج پوست بدن بهمراه عکس و نکات مراقبتی

خشکی پوست بدن

اولین مورد از مشکلات پوست که تقریبا هر کسی یکبار در زندگی به آن مبتلا می‌شود خشکی پوست است. در واقع خشکی پوست حالتی است که به‌دلیل کمبود رطوبت داخلِ پوستِ کافی، پوست را زبر ، ترک‌خورده و پوسته پوسته نشان می‌دهد. عواملی مانند آب و هوای سرد و خشک؛ باعث خشکی پوست در زمستان می‌شود. و همچنین حمام‌های طولانی با آبِ داغ، استفاده از صابون‌های قوی و افزایش سن که سطح چربی پوست را کاهش می‌دهند، در ابتلا به خشکی پوست نقش دارند.

برای درمان، استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌های بدن (حاوی اسید هیالورونیک، کره شی، اوره و …) بسیار موثر است. همچنین کاهش دفعات استحمام و استفاده از آب ولرم به‌جای آب داغ، و پوشیدن لباس‌های نخی به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند.

• کرم‌های مرطوب‌کننده: به‌صورت روزانه روی پوست تمیز مالیده شود تا مانع از تبخیر رطوبت گردد. نکته تکمیلی این مورد، تکنیکِ پاک کننده + آبرسان + مرطوب کننده است. این فرمول برای این است که ابتدا منافذ پوست باز شود، سپس آبرسانی و بعد به واسطه‌ی مرطوب کننده این آبرسانی عمیق بیشتر ثمره دهد.
• استحمام ملایم: دوش آب ولرم و صابون ملایم استفاده کنید و پس از شستشو پوست را با ضربه آرام حوله خشک نمایید.
• اسکراب ملایم: یک بار در هفته با اسکراب‌های طبیعی (نمک دریایی یا شکر قهوه‌ای با روغن نباتی) لایه‌های مرده پوست را بردارید تا جذب مرطوب‌کننده بهتر شود.
• آبرسانی از داخل: روزانه به اندازه کافی آب بنوشید و در صورت لزوم مکمل روغن ماهی (امگا۳) مصرف کنید تا پوست از داخل هیدراته بماند.

جوش بدن به ویژه پشت و سینه

مورد دوم از آسیب های پوست بدن، جوش‌های بدن که روی بازو، پشت، کمر و سینه نمایان می‌شوند، است. جوش پوستی معمولا بخاطر مسدود شدن منافذ پوست توسط چربی، سلول‌های مرده و باکتری و خوردن گرمیجات ایجاد می‌شوند. تعریق زیاد پس از ورزش، اصطکاک لباس یا کوله‌پشتی با پوست و تغییرات هورمونی (بلوغ، قاعدگی، بارداری) از عوامل تشدیدکننده جوش یا حتی آکنه بدن است. معمولاً اولین راه درمان، شستشوی منظم بدن با شوینده ضدجوش غیرچرب (Non-comedogenic) و عوض کردن لباس پس از تعریق است.

موردی که تحقیق کردیم این بود که مصرف کرم‌های حاوی بنزوئیل پراکساید یا سالیسیلیک اسید می‌تواند موجب برطرف کردن آکنه و جوش شود. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است کرم ریتینوئید موضعی یا آنتی‌بیوتیک تجویز نماید. در این مورد از مشکلات پوستی هم اگر به پزشک مراجعه کنید، منطقی‌تر است.

• شستشو با صابون ضدآکنه: پس از ورزش یا تعریق شدید، بدنتان را با صابون و چربی مخصوص ضدجوش و بدون چربی و روغن بشویید و از مالش شدید پوست خودداری کنید.
• داروهای موضعی: کرم‌ها یا ژل‌های حاوی بنزوئیل پراکساید و سالیسیلیک اسید را با مشورت دکترتان و طبق دستور پزشک به نواحی مستعد جوش بمالید.
• پرهیز از کندن جوش: جوش‌ها را دستکاری نکنید تا جای آنها باقی نماند و از گسترش التهاب جلوگیری شود. اگر جوش را بترکونیم، عفونت به نواحی اطراف آن منتقل می‌شود که نواحی اطراف را مستعد جوش می‌کند.
• پوشاک مناسب: لباس‌های نخی و گشاد بپوشید و پس از عرق کردن بلافاصله دوش بگیرید تا باکتری‌ها و عرق از سطح پوست پاک شوند.
• مراقبت طبیعی: حمام با جوش شیرین یا سرکه سیب (ریختن ۱ پیمانه سرکه در آب وان) التهاب را کاهش می‌دهد، و آلوئه‌ورا یا روغن درخت چای به ترمیم پوست کمک می‌کند.

ترک‌های پوستی یا استریا

ترک‌های پوستی استریا striae (با نام پزشکی استرچ مارک stretch marks) خطوط باریک فرو رفته‌ای هستند که در اثر کشیدگی سریع پوست (مانند بارداری، رشد ناگهانی در نوجوانی یا تغییر وزن زیاد) ایجاد می‌شوند. ابتدا رنگ استرچ مارک ترک‌ها صورتی یا قرمز است و با گذشت زمان سفید و کم‌رنگ می‌گردد. استعداد ژنتیکی و سطح بالای هورمون کورتیزول (هورمون استروئیدی است که توسط غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود و در تنظیم پاسخ بدن به استرس، متابولیسم، التهاب و بسیاری از عملکردهای حیاتی دیگر نقش دارد)، نیز در ایجاد استریا نقش دارند.

برای بهبود ظاهر ترک‌های تازه، کرم‌های رتینوئید موضعی (مانند ترتینوئین) مؤثرند زیرا به بازسازی کلاژن کمک می‌کنند. همچنین کارهایی مثل لیزر درمانی و میکرونیدلینگ برای تحریک کلاژن‌سازی در پوست به‌کار می‌روند. روغن‌های گیاهی غنی از ویتامین E یا آلوئه‌ورا می‌توانند پوست را نرم و مرطوب کنند، هرچند شواهد علمی محکمی در رفع کامل این نوع ترک‌ها وجود ندارد.

• کرم‌های حاوی رتینوئید: در صورت تایید پزشک (و با توجه به وضعیت بارداری)، کرم ترتینوئین را برای ماه‌های اول پس از ایجاد ترک استفاده کنید.
• مرطوب‌سازی شدید: نواحی مستعد ترک را با لوسیون یا روغن‌های مغذی (مانند روغن نارگیل، روغن بادام یا شی باتر) ماساژ دهید. آبرسانی پیوسته پوست از استرچ مارک بیشتر جلوگیری می‌کند.
• روش‌های کلینیکی: لیزر‌های مخصوص یا لایه‌برداری با پیلینگ اسید گلیکولیک یا AHA (برای روشن کردن پوست) و یا میکرونیدلینگ (برای کلاژن سازی) در کلینیک توسط متخصص انجام می‌شود تا تراکم کلاژن را بالا ببرد.
• درمان خانگی: ماساژ پوست با روغن ویتامین E یا مخلوط قهوه و روغن نارگیل از درمان‌های خانگی این مشکل پوستی است که می‌تواند گردش خون را افزایش داده و باعث ترمیم پوست شود.

لک پوست و هایپریگمانتاسیون بدن

لک‌های پوستی (هایپرپیگمانتاسیون) نقاط یا نواحی تیره روی پوست است که ناشی از تجمع بیش از حد رنگدانه ملانین (رنگدانه به رنگ قهوه یا سیاه که توسط ملانوسیت تولید می‌شود) است. علت شایع آن تابش آفتاب (نظیر لکه‌های خورشیدی)، التهاب قبلی پوست (مانند جای جوش یا بریدگی) و تغییرات هورمونی (مثل ملاسما ماسک حاملگی) است. برای محو کردن لک‌ها، کرم‌های روشن‌کننده موضعی نظیر هیدروکینون، اسید کوجیک، اسید آزالائیک یا نیاسینامید پیشنهاد می‌شود.

مانند راه درمان مشکل پوستی قبلی (استریا) قبل؛ لایه‌برداری ملایم شیمیایی (با اسید گلایکولیک) نیز می‌تواند سلول‌های رنگدانه‌ای را حذف کند. روش‌های تخصصی مانند لیزر کیوسوییچ و دستگاه IPL نیز در مرکز پوست برای محو و روشن‌تر کردن لک پوست بدن استفاده می‌شود.

• کرم‌های روشن‌کننده: روزانه نواحی لک‌دار را با کرم‌های حاوی ترکیبات روشن‌کننده (ویتامین C، نیاسینامید، کوجیک اسید) درمان کنید.
• ضدآفتاب: همیشه هنگام بیرون رفتن، روی کل بدن کرم ضدآفتاب بزنید تا از تشدید لک‌های قهوه‌ای جلوگیری شود.
• اسکراب و پیلینگ: با مشورت پزشک، یک بار در هفته پوست را به‌آرامی با اسکراب ملایم AHA یا BHA تمیز کنید تا سلول‌های مرده و رنگدانه‌های آزاد شده کنده شوند.
• ماسک‌های طبیعی: ماسک آبلیمو (رقیق شده با آب) یا پوره خیار خاصیت روشن‌کنندگی دارد که درمان خانگی لک و کک و مک است، اما قبل از مصرف باید مطمئن شوید که حساسیت خاصی ندارید، تست حساسیت با دوز پایین با مشاور پوست و مو انجام دهید.

شل شدن و افتادگی پوست بدن

شل شدن پوست، پنجمین عارضه پوستی است که در این مقاله بررسی می‌کنیم و هنگامی رخ می‌دهد که الاستیسیته و کلاژن پوست کاهش یابد. این مشکل معمولاً با افزایش سن، کاهش تولید کلاژن و الاستین، یا پس از کاهش وزن شدید اتفاق می‌افتد. یعنی ممکن است؛ پوست بازو، شکم، پهلو و ران شل و آویزان شود. برای جلوگیری یا کاهش شلی پوست، تمرینات قدرتی و مقاومتی توصیه می‌شود تا حجم عضلات بالا رفته و پوست کمی سفت‌تر به نظر برسد. مصرف پروتئین کافی و مکمل‌های کلاژن همراه با ویتامین C (برای تولید کلاژن) مؤثر است.

روش‌های غیرجراحی مانند رادیوفرکانسی، اولتراسوند یا لیزر تراپی نیز با گرم کردن لایه‌های عمیق پوست باعث سفت شدن آن می‌شوند. در صورت افتادگی شدید، اعمال جراحی زیبایی نظیر لیفت شکم (ابدومینوپلاستی)، لیفت پوست بازو یا لیفت پوست ران پوست اضافه را برمی‌دارند.

• تقویت عضلات: بهترین راه رفع شل شدگی عضله؛ تمرینات مقاومتی منظم (وزنه‌برداری سبک یا با دستگاه) است که پوست را از داخل پر می‌کند و با بهبود خونرسانی، خاصیت کشسانی آن را بهبود می‌دهد.
• تغذیه مناسب: راه اصولی دوم این است که روزانه غذاهای غنی از پروتئین و ویتامین C/E مصرف کنید. آب کافی بنوشید تا پوست هیدراته بماند.
• کرم‌های سفت‌کننده: کرم‌های حاوی کافئین و آنتی‌اکسیدان (روغن قهوه، رتینول) ممکن است موقتاً ظاهر پوست را سفت‌تر کنند.
• ماساژ و لیف خشک: ماساژ پوست با حرکت دورانی به آرامی با اندکی فشار دست یا لیفِ خشک، گردش خون را افزایش می‌دهد. دوش گرفتن با آب ولرم و سرد-گرم (Contrast Shower) نیز کمی خاصیت الاستیسیته پوست را بالا می‌برد.

تیرگی پشت گردن یا زیر بغل یا کشاله ران

تیرگی پوست بدن، آسیب پوستی بدن است به گونه‌ای که نواحی زیر بغل و کشاله ران معمولاً به‌صورت لکه‌های مخملی و تیره پوست ظاهر می‌شود. در بسیاری موارد این تیرگی ناشی از آکانتوزیس نگریکانس Acanthosis Nigricans است که با دیابت (مقاومت به انسولین)، چاقی یا اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک همراه است. همچنین اصلاح مکرر مو (تیغ یا وکس)، سایش پوست (اصطکاک بدن)، و به‌کارگیری اسپری یا دئودورانت‌های تحریک‌کننده می‌توانند تیرگی را تشدید کنند.

در این موارد، درمان علت زمینه‌ای (کاهش وزن، کنترل دیابت و هورمون‌ها) باید در اولویت باشد. به‌منظور روشن کردن پوست، کرم‌های موضعی لایه‌بردار و روشن‌کننده مانند ترتینوئید و هیدروکینون تجویز می‌شوند. روش‌های زیبایی مانند لیزر درمانی نیز می‌توانند ضخامت لایه تیره پوست را کاهش دهند.

• مرطوب نگه داشتن پوست: پس از اصلاح یا شیو، ناحیه را مرطوب‌کننده ملایم یا آلوئه‌ورا بمالید و از صابون و فوم اصلاح مخصوص پوست حساس استفاده کنید.
• اسکراب ملایم: هفته‌ای یک بار اسکراب‌شدن با جوش شیرین یا آرد نخودچی پوست زیر بغل را روشن‌تر می‌کند.
• کرم‌های روشن‌کننده: کرم‌های تجویزی حاوی رتینوئید یا هیدروکینون را طبق نظر پزشک استفاده کنید.
• پرهیز از خراش و اصلاح مکرر: اگر ممکن است، موها را با روش‌های طولانی‌مدت‌تر مثل لیزر یا کرم موبر از بین ببرید تا از سایش مداوم پوست جلوگیری شود.

سلولیت ران یا باسن یا شکم

سلولیت به تجمع چربی زیرپوستی و کشیده شدن آن توسط بافت فیبری زیر پوست گفته می‌شود که باعث نمای برآمدگی و فروخوردگی پوست (شبیه پوست پرتقال) در ناحیه ران، باسن و شکم می‌شود. این مشکل در زنان پس از بلوغ رخ می‌دهد؛ ژنتیک، هورمون‌ها و رژیم غذایی پرچرب نیز در پیدایش سلولیت نقش دارند. برای کاهش ظاهر سلولیت، ترکیبی از ورزش منظم و رژیم غذایی سالم (بدون چربی) توصیه می‌شود.

تمرینات هوازی (دویدن، دوچرخه‌سواری) و مقاومتی (تمرین با وزنه) گردش خون را افزایش داده و چربی‌های اضافه را کاهش می‌دهد. متخصصان روش‌های مختلف آرایشی مثل ماساژهای عمقی (مانند لیپوماساژ) با امواج اولتراسوند را برای شکستن الیاف چربی استفاده می‌کنند. کرم‌های موضعی حاوی کافئین و رتینول نیز با تحریک موقت گردش خون و ساخت کلاژن تا حدی اثرگذارند.

• ورزش و رژیم: هر روز ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی و 3 حرکت ورزشی کششی انجام دهید تا هم عضله‌سازی و هم سوخت و ساز چربی در ناحیه سلولیت افزایش یابد.
• ماساژ خشک: با یک برس نرم یا لیف خشک بدن از پایین به بالا ماساژ دهید تا جریان خون موضعی بهتر شود و پوست صاف‌تر به نظر برسد.
• کرم‌های ضدسلولیت: به مچ دست و ران خود کرم‌های حاوی کافئین و عصاره جینسینگ بزنید؛ این کرم‌ها پوست را کمی سفت‌تر و پرتر نشان می‌دهند.
• رفع سلولیت با تغذیه: مصرف چای سبز، زنجبیل و بلوبری (آنتی‌اکسیدان) و آب زیاد، به کاهش التهاب و چربی زیرپوست کمک می‌کند.

زیاد شدن موی زیر پوست

موهای زیرپوستی یا جوش مویی هنگامی رخ می‌دهد که مو پس از اصلاح (تراشیدن یا اپیلاسیون) داخل پوست بپیچد و رشد کند. این اتفاق معمولاً بعد از اصلاح بیش از حد، استفاده از تیغ کند و یا موهای ضخیم و مجعد شایع‌تر است.

برای درمان موهای زیرپوستی، ابتدا روش‌های اصلاح ملایم را به کار ببرید: استفاده از دستگاه اپیلاسیون برقی، یا کرم موبر به‌جای تیغ می‌تواند موثر باشد. حمام گرم با کمپرس مرطوب نیز منافذ را باز کرده و مو را به سطح پوست هدایت می‌کند. لایه‌برداری روزانه یا هفتگی با لیف و اسکراب ملایم باعث آزاد شدن موهای گیرکرده می‌شود. اگر التهاب شدید است، می‌توانید از کرم موضعی کورتیکواستروئیدی یا (به ندرت) آنتی‌بیوتیک تجویز و تایید شده توسط پزشک دارای صلاحیت استفاده کنید.

• اصلاح ملایم: مهمترین راه پیشگیری، قبل از اصلاح پوست را گرم و مرطوب کنید، از فوم اصلاح استفاده کنید و تیغ تیز یک‌تیغه را در جهت رویش مو بکشید.
• لایه‌برداری منظم: هفته‌ای یک بار با لیف نرم یا اسکراب شکر/نمک، پوست را لایه‌برداری کنید تا موهای زیرپوست آزاد شوند.
• کمپرس گرم: روزانه ۱۰–۱۵ دقیقه پارچه گرم روی موهای زیرپوست بگذارید تا موها به سطح پوست نزدیک شوند.
• پرهیز از کندن: جوش مویی را با فشار ندهید و نکنید تا عفونت نکرده یا جای زخمش نماند. در صورت بروز عفونت، پزشک ممکن است پماد آنتی‌بیوتیک یا قرص آنتی‌بیوتیک تجویز نماید.
• مرطوب‌کننده پس از اصلاح: بعد از هر بار اصلاح حتماً ناحیه را مرطوب کنید تا التهاب و قرمزی کاهش یابد.

سایر مشکلات رایج پوست بدن

اگزما (درماتیت آتوپیک): خشکی و خارش پوست در ناحیه‌های مختلف بدن (بازوها، ساق‌ها) که با کرم‌های مرطوب‌کننده و در صورت نیاز کورتیکواستروئید موضعی درمان می‌شود.

عفونت‌های قارچی (تینه‌آ): لکه‌های قرمز خارش‌دار حلقوی روی بدن که با پمادهای ضدقارچ مانند کلوتریمازول یا میکونازول بهبود می‌یابند.

پسوریازیس: ضایعات فلس‌دار و قرمز در ناحیه پوست سر، آرنج یا زانو یا حتی نواحی تناسلی که با مشورت پزشک نیاز به تجویز داروهای موضعی، سیستمیک یا نوردرمانی دارد.

درماتیت تماسی: حساسیت پوستی ناشی از برخورد با مواد محرک (عطر، فلز، مواد شوینده) که با اجتناب از عامل محرک و کرم ضد التهاب درمان می‌شود.

منابع: مطالعات و مقالات پزشکی موثق از مؤسسات معتبر (کلینیک مایو، کلینیک کلیولند و انجمن پوست آمریکا) برای تعریف علل و روش‌های درمان مشکلات فوق استفاده شده است.